Алешаның ичезе мӧт албалған. Ол мӧт литровый панкаба кладобайға акирип тургуссалған. Алеша мӧтте матап қынған.
Ол кӱн Алеша чӱгӱр чӧрип кладобайға кире салған. Турсал, эбире кӧрӱнди. Аның, қарча шығыра саларга сананда, ол темде пир литровый панка мӧт қарағынга урунпарды. Алеша, кладобайдың шығыра чӱгӱрерга сананын удубыс, турсал, кӧрсалды. «По ноо менде мӧт ош турча?!», — санады ол. «Мӧт па, эбезе андығ қайақ мында тургуссалғаннар», — пазоқ санады Алеша. Аның кӧченарық панка ды айландары кӧрибисте. «Кайақ полар», — санады Алеша. — Қайдың мында мӧтке поларға?» Ээде санабал, турбал, кладобайдың қарчы шықты.
Ам, ноо иштенин, пирда сананполбаанча. Кладобайды турчын панка пажының шықпаанча. Ташын чӧрбал Алеша қарчы кладобайға кирди. Пазоқ матап кӧрип панканың чапығын кӧчен ажыбысты. Турбал, чыстып кӧрди — мӧт полтыр! Алеша пойанга пӱтпеенда арий сарбажынба албал ақсығына суғубусты — мӧт!!! «Эчег, қайдыг талығ!!!», — ӧренибисти Алеша. «Қайдың ол мында турча?!» — санады ол. — «Қайдат мен ааны уңнабам?!»
Алеша қапчай уға кирип, қалашта албал, қапчай қарчы ташын шығыбысты. Иче уғды полған ӱжин, Алеша қалаш алчанын кӧрбалған. «Аштапартыр», — санады ол. Ээдет қырды: «Одур чиибал». Алеша ӱндешпенсалды. Иче кебе қырыйында одуруп наске пағлан. Алеша ааны кӧрбен қалған. Ур полбан эжик ажылды, пазоқ Алеша кирип, қалаш албал, шығыбысты. «По қайдат Алеша ээде қалаш ташча, — санады иче. — Пар кӧрий ба». Турарга санабал, турбаансалды. Пашқа сағыш пажынға кирди: «Э-э, ажа ол мӧт-те кӧрбалған. Қайдығ қапчай полтыр ал!».
Алеша пазоқ уға кир кӧбарық қалаш албал ташын шығыбысты. «Шинеп мӧт-те кӧрбалтыр». Иче одур пойада уңнабан, қайча поларға. Та аға арий шайба ур-перерге, та ээде ползын?
Аның, Алеша ӱр чоқ полчында, ташын шығып, кладобайзара кирип кӧргене — шинеп, эледе мӧт чоқ полтыр. Шымчан қарчы кирди.
Иир зара иче мӧтте уға акырды. Абий, ээдоқ матап мӧт қынчан кижи ӧринибисти.
— Пистиң мӧт пар полтыр, — айты ол. — Қайдығ чақшы!
Иче шымчан панкада столға тургуссалды. Алеша шым одур, панкаға кӧрча. Абий ээдоқ панкаға матап кӧрип, сурады:
— Толдыра эбес алғазың ма?
Аның матап чақшы кӧрип, айтты:
— Та, қалаштың ундуқтары анда. Кем та чиин ош?
— Камоктар, — айтты иче.
— Камоктар?! — кӧрсалды аға абий.
Иче шым стол қырыйынға одурсалды.
— Э, э, — Алешаға кӧрип, айты абий. — Кемде та мында мӧтке ӧренмеен шым одурча. Андығ, қалашпа мӧт чиипчин камоктарда пистиң уғда, мен уңнапчам.
Алеша шымчан ла одурып, тақтазара кӧрсалды.
— Пистиң қычық Алеша чиин поларно, паза қайдығ камок чиизин.
Аның, арий одурбал, пазоқ айтты:
— Уңнам полған ползым пойам, қычығым тутполбаан, чиибизерим эдим че.
Алеша ааны уғуп ӱргӱнип шықты.
— Йа, — айты ол. — Писке, ииги қычыққа, ноо ползын. Сен кӧрбалған эдиңче — сен қалашта ал чибискезиңма. Мен кӧрбалғамда — мен чиим.
Абий «ииги қычыққа» тарыныбыста. «Маға, абийинге андығ сӧстер ам айтча, — санады ол. — Ноо аның, ӧзибалза, полар? Мене, абийда, пойанға шығыра турғусча. Ноо аның полар? Пирда уқпас».
— Саға кем сӧс перген? — тарынып айтты ол.
— Че, мӧттиң ӱжин тарыныбыстыңма? — сурады иче.
— Мӧттиң ӱжин эбес, — айтты абий.
— Андығ полғанда, ноодың?
— Оорларга ӱргенче, — айтты абий. — Уңнапча орларга чақшы эбес, андығ да полза, оорлапча. Кемде-та аға пербеенча ош?
— Қайдат пербеенчазар, перчазаар, — айтты Алеша. — Кладобайда мӧт найла тамнық полған, ээдет мен анды чиим.
Абий матап аға кӧрсалды. Иче, арий одурбал, чақшы чибеен да, парыбысты. Алеша ноода санан, одурды.
— Абий, — сурады ол. — Сен ноодың ӱжин тарындың?
— Мен айтқам, — айтты абий. — Оорларга ӱргенчазың ӱжин тарынғам.
— Мен йодып айтпам, — айтты Алеша.
— Шнеп-па?
— Шнеп.
— Че, андығ полғанда паза оорлаба.
— Оорлабаастым, — айтты Алеша. Аның, арий одурбал, айтты:
— Сен ээдоқ шын айт.
Абий таңзыныбыс матап кӧрсалды.
— Қачан мен шын айтпаам? — сурады ол.
— Сен «ииги қычыққа» тарынғазың, — айтты Алеша.
Абий йодып асла оолажын шаппан. «Кӧрзарым, қайдығ керсе полтыр!» — санан одурсалды ол.
— Мен ойнарга парый? — суранды Алеша.
— Пар, — айтты абий.
Алеша ташын чӱгӱрибискен сооның иче кир айтты:
— Сен қайдат оолажының шығара чабал ла кӧрчазың. Сеең пре чақшы сӧс аға пар ба, эбезе чоқ?
— Пар, — айтты абий. — Ол матап сағыштығ, керсе оолақ полтыр. Йодып устолдың турполбаанчамда.
— Паза оорлапча теп айтпа? — айтты иче. — Найла аар уғарга. Мӧтте кемге алғабыс? Пойларабыска эбезе аға? Ноо полпарған анда чиин ӱжин? Сен ээдоқ қынчазың, мен ээдоқ қынчам. Писке сурарга керек чоқ. Пойаның уғда чиип чӧрча.
— Паза ээде айтпастым, — айтты абий. — Пойамга да аар ээде айтқамның ӱжин.
Алеша паза қалашта ал кладобыйзара чӧрбеенсалған. Пре тамнық небе кӧрбалғанда кирип сурап шыққан.
Виктор Байлагашев
